Twoje zdrowie jamy ustnej i zębów Zapobieganie i porady Dbanie o zęby i dziąsła Dlaczego zęby są takie ważne? Twoje zęby mają różne kształty i rozmiary, zależnie od tego, gdzie w jamie ustnej jest ich miejsce. Różnice te pozwalają zębom na wykonywanie wielu różnych zadań. Zęby pomagają nam w przeżuwaniu i trawieniu jedzenia. Pomagają nam też w mowie i w wyraźnym wydawaniu różnych dźwięków. Dodajmy jeszcze, że zęby są elementem pomocnym w kształtowaniu naszej twarzy. Zdrowy uśmiech może okazać wielkim atutem, wydaje się więc mieć sens, żeby dbać o zęby najlepiej, jak to możliwe. Co złego może się przydarzyć zębom? Próchnica w zębie może być bolesna i prowadzi do plomb, koron lub wkładów (inlay). Jeżeli nie jest leczona, może nastąpić infekcja nerwu i jego obumarcie, co spowoduje powstanie ropnia. Wtedy może być potrzebne leczenie kanałowe lub nawet usunięcie zęba. Jest bardzo ważne, żeby przestrzegać w domu ustalonej rutyny, przy pomocy której utrzymujemy zęby i dziąsła w zdrowiu. Choroba dziąseł występuje często i jeżeli się jej nie leczy, może doprowadzić do zaniku kości wokół zębów. W niektórych przypadkach prowadzi to do luźnych zębów i do utraty zębów. Chorobie dziąseł można zapobiec. Może też być leczona i kontrolowana przy pomocy regularnego czyszczenia i przeglądów kontrolnych, co zapobiega powstawaniu kolejnych problemów. Jeżeli nastąpiła utrata zębów, może się okazać konieczne wypełnienie przerw w uzębieniu przez mosty, protezy lub implanty. Co robić, żeby mieć zdrowe zęby i dziąsła? Doprowadzenie jamy ustnej do czystości i zdrowia i utrzymanie jej w tym stanie nie jest trudne. Utrzymywanie prostej rutyny zapobiegnie większości problemów dentystycznych: mycie zębów pastą z fluorem przed snem i co najmniej raz w ciągu dnia; czyszczenie przestrzeni międzyzębowych specjalnymi szczoteczkami lub nitkowanie co najmniej raz dziennie; dobre zwyczaje, jeżeli chodzi o jedzenie - mniej częste spożywanie jedzenia i napojów słodzonych oraz regularne przeglądy dentystyczne. Choć dużo osób myje zęby regularnie, wiele nie czyści między zębami, a niektórzy nie chodzą na regularne przeglądy. Kilka małych zmian w codziennych zwyczajach może mieć olbrzymi pozytywny wpływ na przyszłość. Twoj dentysta i jego współpracownicy mogą usunąć powstający osad na zębach i podjąć leczenie jakiejkolwiek choroby dziąseł, która już się rozpoczęła. Ale codzienne rutynowe czynności należą do ciebie, a główna broń to szczoteczka do zębów, pasta do zębów i czyszczenie międzyzębowe. Co to jest osad nazębny? Osad nazębny to cienka, lepka powłoka bakteryjna, która nieustannie tworzy się na zębach. W jaki sposób osad nazębny powoduje próchnicę? Kiedy jesz produkty żywnościowe zawierające cukier i skrobię, bakterie w osadzie produkują kwas, który atakuje szkliwo. Lepkość osadu utrzymuje kwas na powierzchni zęba. Nieprzerwany atak kwasu na szkliwo powoduje jego rozpad i powstanie dziury lub ubytku w zębie. W jaki sposób osad nazębny powoduje chorobę dziąseł? Jeżeli osadu nie usunie się szczoteczką, może on stwardnieć i zamienić się w coś, co nazywamy kamieniem nazębnym. Kiedy kamień tworzy się w pobliżu linii dziąseł, osad pod nim wydziela szkodliwe trucizny, które powodują podrażnienie i stan zapalny dziąseł. Dziąsła zaczynają odchodzić od zębów, a w powstających szczelinach powstaje infekcja. Jeżeli ta choroba dziąseł nie będzie natychmiast we właściwy sposób leczona, kość wspierająca zęby zostanie zniszczona i zdrowy ząb może stać się luźny i wypaść. Poważna choroba dziąseł może doprowadzić do wypadania zębów i w konsekwencji do potrzeby uzupelniania braków. Jak mogę zapobiec chorobie dziąseł? Jest bardzo ważne, żeby usuwać osad i resztki jedzenia z zębów i ich otoczenia, gdyż to uchroni dziąsła przed stanem zapalnym i puchnięciem oraz zapobiegnie infekcji. Jeżeli pozostawisz osad na zębach, może on stwardnieć i zamienić się w kamień, który można usunąć tylko w gabinecie stomatologicznym. Regularne umawianie się na przeglądy jest bardzo ważne, żeby zęby były dokładnie czyszczone wtedy, kiedy będzie taka potrzeba. Jaki rodzaj szczoteczki do zębów powinienem/am używać? Twój dentysta i jego współpracownicy zalecą szczoteczkę dla ciebie odpowiednią. W zasadzie dorośli powinni używać szczoteczki małej do średniej. Powinna ona mieć nylonowe włosie miękkie do średniego, wielopęczkowe, z zaokrąglonymi końcami. Główka szczoteczki powinna być tak mała, żeby wszędzie można było dosięgnąć, szczególnie do tyłu jamy ustnej, gdzie może to być trudne. Dzieci powinny używać szczoteczek mniejszych, ale z tym samym rodzajem włosia.Można teraz kupić szczoteczki bardziej wyspecjalizowane. Na przykład osoby z zębami wrażliwymi mogą używać szczoteczek z włosiem bardziej miękkim. Są też szczoteczki z mniejszymi główkami dla osób z zębami krzywymi lub nieregularnymi. Niektóre osoby mają problem z trzymaniem szczoteczki, na przykład osoby z chorobą Parkinsona lub inną fizyczną ułomnością. Można teraz dostać szczoteczki łatwiejsze do używania, które mają duże rączki i zakrzywione główki. Jak poznam, że mam chorobę dziąseł? Choroba dziąseł jest zwykle bezbolesna, choć uszkadza kość utrzymującą zęby. Choroba dziąseł (zapalenie dziąseł) objawia się przez zaczerwienienie i spuchnięcie dziąseł, które krwawią przy myciu zębów i czyszczeniu międzyzębowym. Wiele osób, zobaczywszy krwawiące dziąsła, przerazi się i zacznie używać szczoteczki w sposób bardziej delikatny lub w ogóle przestanie myć zęby. A naprawdę, kiedy walczy się z chorobą dziąseł jest bardzo ważne, żeby kontynuować regularne i dokładne mycie i czyszczenie zębów. Jeżeli krwawienie nie ustanie w ciągu kilku dni, udaj się po poradę do gabinetu stomatologicznego. Jak działają szczoteczki zasilane elektrycznie? Szczoteczka zasilana elektrycznie ma główkę z ruchem oscylacyjno - obrotowym lub wibrującym, co zapewnia wielość akcji czyszczących przy niewielkim ruchu ze strony użytkownika, ale musi być ustawiona na zębach w odpowiedni sposób. Dlaczego mycie zębów jest takie ważne? Codzienne mycie i czyszczenie międzyzębowe jest ważne, gdyż w ten sposób usuwa się osad. Jeżeli osad nie zostanie usunięty, będzie się on gromadził na zębach wykorzystując pozostawione resztki jedzenia i powodując próchnicę oraz chorobę dziąseł. Czy szczoteczki zasilane elektrycznie czyszczą lepiej? Testy pokazały, że szczoteczki zasilane elektrycznie są bardziej skuteczne w usuwaniu osadu. Te, które mają główki obracające się w obie strony (oscylujące) są najbardziej efektywne. Szczoteczki zasilane elektrycznie mogą być używane przez każdego. Są one szczególnie użyteczne dla osob z ograniczoną zdolnością poruszania ramieniem lub dłonią, na przykład dla osób z ułomnościami lub starszych, które często odkrywają, że szczoteczka zwykła nie pozwala im dobrze wyczyścić zębów. Szczoteczki zasilane elektrycznie mogą się też okazać lepsze dla dzieci, które może będą regularnie myć zęby, bo używanie szczoteczki zasilanej elektrycznie to dla nich ciekawa nowość. Porozmawiaj ze swoim dentystą, żeby dowiedzieć się, czy używanie szczoteczki zasilanej elektrycznie będzie dla ciebie korzystne. Jak powinienem/am szczotkować zęby? Szczotkowanie usuwa osad i resztki jedzenia z wewnętrznych, zewnętrznych i żujących powierzchni zębów. Poniżej podajemy jeden ze sposobów usuwania osadu - zapytaj swojego dentystę, jaki sposób byłby nalepszy dla ciebie. Przyłóż główkę szczoteczki do zębów, potem przekręć końcówki włosia do pozycji pod kątem 45 stopni w stosunku do linii dziąsła. Poruszaj szczoteczką małymi kolistymi ruchami kilka razy na wszystkich powierzchniach każdego zęba. Szczotkuj zewnętrzną część wszystkich zębów, górnych i dolnych, utrzymując włosie pod kątem w stosunku do linii dziąsła. Powtórz tę czynność na wewnętrznej powierzchni wszystkich zębów. Żeby wyczyścić wewnętrzne powierzchnie zębów przednich, ustaw szczoteczkę pionowo i wykonaj kilka małych, kolistych uderzeń przednią częścią szczoteczki. Szczotkuj powierzchnie żujace zębów. Szczotkuj język, żeby odświeżyć oddech i czyścić jamę ustną z bakterii. Jak często powinienem/am szczotkować zęby? Szczotkuj zęby bardzo dokładnie pastą z fluorem wieczorem przed snem i co najmniej raz w ciągu dnia. Jeżeli regularnie czujesz dyskomfort lub dziąsła krwawią po szczotkowaniu, powinieneś/aś udać się do dentysty. Jak mogę sprawdzić, czy usunąłem/am cały osad z zębów? Możesz zabarwić osad specjalnym barwnikiem, który można rozprowadzić na zębach przy pomocy wacika, można też zastosować specjalne, ujawniające tabletki. Rzeczy te można kupić w gabinecie twojego dentysty lub w aptece. Barwnik jest nieszkodliwy i pokaże te miejsca w ustach, które wymagają lepszego szczotkowania. Sprawdzaj szczególnie uważnie te miejsca, gdzie zęby i dziąsła się stykają. Dodatkowe szczotkowanie usunie zabarwiony osad. Jak często powinienem/am zmieniać szczoteczkę? Zużyte szczoteczki nie czyszczą zębów tak jak trzeba i mogą uszkadzać dziąsła. Jest bardzo ważne, żeby zmieniać szczoteczki co dwa – trzy miesiące, albo nawet częściej, jeżeli włosie będzie wytarte. Kiedy włosie jest rozczapierzone, nie czyści zębów we właściwy sposób. Czy powinienem/am używać pasty z fluorem? Tak. Fluor pomaga wzmocnić i chronić zęby, co może zmniejszyć szanse na powstawanie próchnicy u dorosłych i dzieci. Jakiego rodzaju pasty powinienem/am używać? Oprócz zwykłych, rodzinnych past jest teraz wiele past specjalistycznych. Do nich należą pasty ograniczące powstawanie kamienia dla osób, które mają ten problem oraz pasty dla osób z wrażliwymi zębami. Pasty o wszechstronnym działaniu (Total) zawierają składniki zwalczające chorobę dziąseł, odświeżające oddech i redukujące gromadzenie się osadu. Pasty wybielające dobrze działają w procesie usuwania plam i przywracania naturalnego koloru zębów, ale nie są tak silne, żeby zmienić naturalny odcień zębów. Niektóre pasty dla dzieci mają tylko połowę zawartości fluoru, która jest w pastach dla dorosłych. Chronią one zęby w stopniu ograniczonym. Jeżeli twoje dzieci są w wieku poniżej 7 lat, powinieneś/aś nadzorować je przy myciu zębów. Staraj się, żeby nie połykały pasty i żeby po myciu jej nie spłukiwaly, tylko wypluwały. Żeby mieć czystą i zdrową jamę ustną trzeba używać odpowiednich produktów. Zapytaj swojego dentystę i jego współpracowników, jakie są możliwości i jakie produkty oni rekomendują. Ile pasty powinienem/am używać? Nie jest konieczne, żeby przykryć pastą całą główkę szczoteczki. Wystarczy wycisk z tuby wielkości ziarna grochu. Dzieci powinny używać ilości, która po roztarciu będzie wielkości grochu. Czy moje dziąsła powinny krwawić, kiedy czyszczę między zębami? Dziąsła mogą krwawić lub być obolałe przez pierwsze kilka dni, kiedy zaczniesz czyścisz między zębami. To powinno ustąpić, kiedy warstwa osadu zostanie naruszona i zdrowie twojej jamy ustnej się poprawi. Jeżeli krwawienie nie ustąpi, powiedz o tym swojemu dentyście. Być może nie czyścisz prawidłowo, a może twoje zęby i dziąsła potrzebują dokładniejszego czyszczenia w gabinecie dentystycznym. Jak czyścić przestrzeń między zębami? Przestrzeń między zębami można czyścić specjalną szczoteczką miedzyzębową lub nitkami dentystycznymi. Taśma dentystyczna jest grubsza niż nitki i wiele osób uważa, że łatwiej jej używać. Czyszczenie między zębami usuwa osad i resztki jedzenia z tej przestrzeni i spod linii dziąseł - są to miejsca, których nie dosięga szczoteczka. Powinieneś/aś czyścić między zębami co najmniej raz dziennie. W gabinecie twojego dentysty pokażą ci techniki czyszczenia między zębami. Następujące sugestie mogą być pomocne w czynności nitkowania: Oderwij około 45 centymetrów nitki i okręć większość wokół jednego ze środkowych palców. Okręć resztę nitki wokół tego samego palca drugiej ręki. Używając nitki będziesz nawijał/a część użytą na ten palec. Trzymaj nitkę mocno między dużymi palcami i palcami wskazującymi, pozostawiając między nimi bez luzu ok.2,5 cm nitki . Wykonuj delikatny ruch kołyskowy wprowadzając nitkę między zęby. Nie szarp nitki i nie wbijaj jej do dziąseł. Kiedy nitka dosięgnie linii dziąsła, zakrzywiaj ją w kształt C na jednym zębie tak długo, aż poczujesz opór. Przytrzymuj nitkę przy zębie. Delikatnie czyść stronę zęba, porusząc nitką w kierunku od dziąseł. Powtórz czynność po drugiej stronie odstępu między zębami, wzdłuż drugiego zęba. Nie zapomnij tylnej strony ostatniego zęba. Wykonując nitkowanie trzymaj się jednego wzoru czynności . Zacznij u góry i przesuwaj się od lewej do prawej strony. Potem przejdź na dół i znowu przesuwaj się od lewej strony do prawej. W ten sposób zmniejsza się szansa, że jakiś ząb zostanie pominięty. Na początku pomaga spoglądanie do lustra. Jest bardzo ważne, żeby czyścić na brzegach koron, mostów i implantów. Może to być trudne przy użyciu tradycyjnej nitki dentystycznej. Są teraz dostępne specjalistyczne nici, żeby można było wykonać takie czyszczenie dokładnie. Zapytaj twojego dentystę, jakiego produktu używać i jak powinno się go używać. Czy irygatory do zębów są użyteczne? Irygatory do zębów używają strumienia wody, żeby usuwać osad i resztki jedzenia z okolic okołozębowych. Mogą one być bardzo pomocne, jeżeli nosisz aparat ortodontyczny lub masz stały most, który trudno wyczyścić, a także, jeżeli trudno ci używać szczoteczek międzyzębowych lub nitek. Czy powinienem/am używać płynów do płukania ust? Fluoryzowany płyn do płukania ust może pomóc w zapobieganiu próchnicy. Twój dentysta może polecić antybakteryjny płyn do płukania ust, żeby ograniczyć gromadzenie się osadu i opanować chorobę dziąseł. Jeżeli regularnie stosujesz płyn do płukania ust tylko w celu odświeżenia oddechu, udaj się po poradę do gabinetu stomatologicznego, gdyż nieprzyjemny odddech może być oznaką niezdrowych zębów i dziąseł lub ogólnych problemów ze zdrowiem.. Czy dieta może pomóc? Wiele osób uważa, że to duża ilość cukru w diecie powoduje próchnicę, ale nie jest to prawda. To, jak często jesz produkty słodzone, a nie ilość cukru w diecie, powoduje problemy. Twoja jama ustna potrzebuje do godziny, żeby skasować działanie kwasu powstałego przy jedzieniu i piciu cukru. W tym czasie twoje zęby są atakowane przez ten kwas. Dlatego jest bardzo ważne, żeby ograniczyć liczbę tych ataków przez spożywanie potraw i napojów słodzonych tylko w czasie posiłków. Żucie gumy bez cukru i picie wody po posiłku pomoże szybciej zlikwidować działanie kwasu. Słodzone napoje musujące, soki owocowe, napoje sportowe i wina mogą być kwasowe i powodować próchnicę, a także erozję zębów. Dzieje się tak wtedy, gdy kwas w jedzeniu i napojach stopniowo zżera twarde szkliwo pokrywające ząb. Może to też spowodować wrażliwość zęba. Jak powinenienem/am czyścić swoje protezy? Czyszczenie protez jest tak samo ważne czyszczenie zębów naturalnych. Na brzegach i klamrach protezy mogą pozostać resztki jedzenia które, jeżeli nie zostaną dokładnie usunięte, mogą zacząć gnić.Do czyszczenia protez powinieneś/aś mieć osobną szczoteczkę. Podstawowa zasada to szczotkuj, zamocz i szczotkuj ponownie. Czyść protezy nad miseczką wody na wypadek gdybyś je upuścił/a. Wyszczotkuj protezy przed zamoczeniem, żeby usunąć resztki jedzenia. Mocz protezy przez krótką chwilę w specjalnym płynie czyszczącym i potem wyszczotkuj je jeszcze raz. Szczotkuj protezy tak samo jak zęby naturalne. Wyczyść dokładnie wszystkie miejsca w protezie, włączając w to powierzchnię przylegającą do dziąseł. Jeżeli zauważysz przebarwienia lub kamień, proteza powinna być wyczyszczona w gabinecie dentystycznym. Większość dentystów nadal zaleca szczoteczki z główkami małymi do średnich. Mam implant, czy muszę robić coś specjalnego? Twój dentysta lub chirurg jamy ustnej powie ci po operacji, jak dbać o implant. Regularne i dokładne czyszczenie implantów jest bardzo ważne, żeby zapobiec chorobie dziąseł i infekcji. Postępuj zgodnie z instrukcjami otrzymanymi od dentysty lub chirurga jamy ustnej. Dlaczego powinienem/am regularnie odwiedzać gabinet dentystyczny? Zawsze jest lepiej zapobiegać problemom niż działać dopiero, kiedy powstaną. Jeżeli będziesz chodził/a na regularne wizyty kontrolne do dentysty, będziesz potrzebował/a mniej leczenia, a w gabinecie dentystycznym zauważą problem szybciej i jakiekolwiek leczenie będzie łatwiejsze. Uwagi końcowe Zdrowie jamy ustnej zaczyna się od ciebie. Postępując zgodnie z podanymi niżej wskazówkami możesz utrzymać swoją jamę ustną w zdrowiu i czystości: Szczotkuj zęby przez dwie minuty przed nocnym spoczynkiem i co najmniej jeszcze jeden raz w ciągu dnia, używając pasty z fluorem. Używaj szczoteczki z główką małą do średniej. Używaj szczoteczki z włosiem miękkim do średniego, wielopęczkowym, z włoskami zaokraglonymi. Rozważ stosowanie szczoteczki zasilanej elektrycznie. Czyszcząc zęby wykonuj małe, okrężne ruchy. Zmieniaj szczoteczki regularnie, co najmniej co 3 miesiące. Czyść przestrzeń międzyzębową codziennie, używając szczoteczek międzyzębowych lub nici dentystycznych. Ogranicz częstotliwość spożywania słodzonych napojów i jedzenia. Odwiedzaj swojego dentystę regularnie, tak często jak on to zaleca.